Helena z Przeździeckich Radziwiłłowa zauroczona nowym stylem ogrodowym, który narodził się na początku XVIII w. w Anglii postanowiła założyć ogród romantyczny. W roku 1778 niedaleko pałacu w Nieborowie należącego do jej męża Michała Hieronima Radziwiłła powstał piękny park, który Helena Radziwiłłowa rozwijała aż do swojej śmierci.Helena z Przeździeckich B??dne Radziwiłłowa zauroczona nowym stylem ogrodowym, który narodził się na początku XVIII w. w Anglii postanowiła założyć ogród romantyczny. W roku 1778 niedaleko pałacu w Nieborowie należącego do jej męża Michała Hieronima Radziwiłła powstał piękny park, który Helena Radziwiłłowa rozwijała aż do swojej śmierci.
Styl angielski przeciwstawiał się regularności projektowanej w ogrodach barokowych, wprowadzał natomiast swobodne, nastrojowe kompozycje ogrodowe. Konstrukcje architektoniczne miały nawiązywać do antyku, średniowiecza, romantycznego życia wiejskiego. Styl miał w pełni odpowiadać na oświeceniowe hasła powrotu do życia w zgodzie z przyrodą i zainteresowanie kulturą starożytną. Rozprzestrzeniając się szybko po Europie uzyskiwał rożne odmiany, wywodzące się z tradycji i gustów lokalnych.
Architektoniczną i ogrodową oprawę Arkadii opracował Szymon Bogumil Zug przy dużym zaangażowaniu i udziale samej księżnej. Pomysł architektoniczny szkicowali Jan Piotr Norblin i Aleksander Orłowski. Do 1797 roku realizował je Zug, a później w latach 1799-1804 Henryk Ittar.
Do zakładania ogrodu księżna przystąpiła wiosną 1778 roku, a potem rozwijała go i komponowała przez ponad 20 lat, aż do swojej śmierci w 1821 roku.
Pierwszymi budowlami, które powstały na brzegu spiętrzonego w 1781 roku wielkiego stawu arkadyjskiego, były Kaskada i Chata przy Wodospadzie, a nieco później Przybytek Arcykapłana i Świątynia Diany, ozdobiona słynnym plafonem Norblina ‚Jutrzenka” oraz Akwedukt, stanowiący zarazem przepust dla kaskad spiętrzonej wody wlewającej się do stawu.
W latach 1785-1789 został zbudowany na Wyspie Topolowej symboliczny Nagrobek z marmurową postacią martwej św. Cecylii i wieloznaczną sentencją łacińską” Et in Arcadia ego” (i ja byłem w Arkadii), a także wzniesiona z polnych głazów Grota Sybilli, wiejskiej Chatki Filemona i Baucydy oraz łuk Kamienny, Zakątek Melancholii, Brama Czasu, krąg ołtarzy na Wyspie Ofiar.
W latach dziewięćdziesiątych powstał, przylegający do Łuku Kamiennego, Dom Murgrabiego i Domek Gotycki nad grotą Sybilli.
W ostatnich latach XX wieku urządzone zostało w Świątyni Diany wnętrze Gabinetu Etruskiego z neoklasycystycznym wystrojem oraz polichromią Michała Płońskiego i Aleksandra Orłowskiego.
W roku 1800 nastąpił zwrot ku estetyce parku romantycznego. W tym czasie ogród w Arkadii wyszedł z niewielkiego i zamkniętego na okoliczne rozległe pola położone za rzeczką Łupią.
Śmiałe zamierzenia księżnej realizował romatyczny wizjoner, niezwykle utalentowany architekt nowego pokolenia, Henryk Ittar. Powstał wtedy Grobowiec Złudzeń poświęcony trzem młodo zmarłym córkom księżnej, wzniesiony na rozległych Polach Elizejskich za rzeczką, Cyrk Rzymski i Amfiteatr. Nieco później powstaje alpejski Domek Szwajcarski (1810), kryjący w sobie baśniowe wnętrza ‚pałacu kryształowego”, który księżna umiejscowiła wśród zabudowy wzorcowej wsi pańszczyźnianej, przylegającej do ogrodu.
Już w 1. dekadzie XIX wieku Radziwiłłowa wprowadziła do swego ogrodu elementy romantyczne – baśniowość i ludowość, zaś urządzone w 1814 roku w Domku Gotyckim „mieszkanie rycerza”, poświęcone synowi Michałowi Gedenowi, bohaterskiemu generałowi napoleońskiemu, nawiązało do romantycznych uniesień patriotycznych tamtej epoki. Wczesniejszy program ogrodu, oparty na skojarzeniach mitologicznych i literackich, nawet masińskich, teraz został zdominowany przez symbolikę romantyczną.
Helena Radziwiłłowa zgromadziła w Arkadii bogatą kolekcję sztuki antycznej, rzeźb antykizujących i kopii dzieł antycznych, także „starożytności” średniowiecznych i renesansowych, z których utworzyła swoiste muzeum w Świątyni Diany. Znalazły się tam m.in. antyczna Głowa Niobe, Popiersie Rzymianki, grecko-rzymskie stele, sarkofagi i urny grobowe, ozdoby ogrodowe, architektoniczne elementy lapidarialne oraz obiekty antykizujące, jak rzeźba Śpiącej Ariadny, popiersia Meleagera i Młodego Rzymianina, Trójnóg z misą wspartą na popiersiach rzymskich, a także manierystyczny Maszkaron Gugliemo della Porta i dekoracyjne półpostacie dłuta Jana Michałowicza z Urzędowa oraz rzeźby klasycyzujące przedstawiające św. Cecylię dłuta Pietro Staggiego i Geniusza Śmierci Ivana Martosa. Osobliwością kolekci były, sprowadzone przez księżną z Podola „baby”, kultowe rzeźby wczesnośredniowieczne ze stepów czarnomorskich. Te i inne ocalałe zabytki z kolekcji Heleny Radziwiłłowej zostały przeniesione jeszcze w końcu XIX wieku do pałacu i parku w Nieborowie.
Tekst: Włodzimierz Piwkowski
Obecnie park wraz z muzeum stanowi zabytek klasy „0”.
Zobacz galerię z Arkadii użytkownika szaa
Booking.com
